Μια κατά φαντασίαν κρίση προϋπολογισμού και χρέους

27/7/2014

Του Πωλ Κρούγκμαν

Για ένα μεγάλο μέρος των τελευταίων πέντε ετών οι αναγνώστες της πολιτικής και της οικονομικής επικαιρότητας έμεναν χωρίς πολλές αμφιβολίες για το ότι τα ελλείμματα του προϋπολογισμού και το αυξανόμενο χρέος ήταν το πιο σημαντικό θέμα που αντιμετώπιζε η Αμερική. Σοβαροί άνθρωποι εξέδιδαν συνεχώς τρομερές προειδοποιήσεις ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες κινδύνευαν να μετατραπούν σε μια άλλη Ελλάδα ανά πάσα στιγμή. Ο πρόεδρος Ομπάμα διόρισε ειδική διακομματική επιτροπή για να προτείνει λύσεις για την υποτιθέμενη δημοσιονομική κρίση και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης θητείας του προσπαθώντας να διαπραγματευτεί έναν Μεγάλο Διακανονισμό για τον προϋπολογισμό με τους Ρεπουμπλικανούς.

 Αυτός ο διακανονισμός δεν έγινε ποτέ, γιατί οι Ρεπουμπλικανοί αρνήθηκαν να εξετάσουν οποιαδήποτε συμφωνία που θα αύξανε τους φόρους. Παρ' όλα αυτά, το χρέος και τα ελλείμματα έχουν ξεθωριάσει από τις ειδήσεις. Και υπάρχει ένας καλός λόγος γι' αυτή την πράξη εξαφάνισης: Το όλο θέμα αποδεικνύεται ότι ήταν από την αρχή ένας άνευ λόγου και αιτίας συναγερμός.

Δεν είμαι σίγουρος αν οι περισσότεροι αναγνώστες συνειδητοποιούν πόσο πολύ αυτός ο μεγάλος δημοσιονομικός πανικός έχει πια ξεθυμάνει -την ίδια στιγμή που οι γκρινιάρηδες για το έλλειμμα, φυσικά, εξακολουθούν να γκρινιάζουν. Μέχρι που προσπαθούν ακόμα και να μεθερμηνεύσουν τις τελευταίες μακροπρόθεσμες προβλέψεις από το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου -προβλέψεις που είναι σαφώς μη ανησυχητικές - ως κατά κάποιο τρόπο επιβεβαίωση των προηγούμενων τακτικών εκφοβισμού που οι ίδιοι είχαν επιχειρήσει. Άρα, αυτή εδώ φαίνεται να είναι μια καλή στιγμή για να κάνουμε μια ενημερωτική αναφορά σχετικά με την καταστροφή του χρέους που δεν ήρθε ποτέ.

Σχετικά με τις προβλέψεις αυτές: Το Γραφείο του Προϋπολογισμού προβλέπει ότι το ομοσπονδιακό φετινό έλλειμμα θα είναι μόλις 2,8 % του ΑΕΠ, άρα κάτω από το 9,8 % του 2009. Είναι αλήθεια ότι το γεγονός πως είμαστε ακόμα με έλλειμμα σημαίνει ότι το ομοσπονδιακό χρέος σε όρους δολαρίου συνεχίζει να αυξάνεται - αλλά η οικονομία αυξάνεται επίσης, τόσο που το Γραφείο Προϋπολογισμού αναμένει την κρίσιμη αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ να παραμένει περισσότερο ή λιγότερο ακίνητη για την επόμενη δεκαετία.

Τα πράγματα αναμένεται να επιδεινωθούν μετά από αυτό, κυρίως λόγω των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού σχετικά με το Medicare και τις κοινωνικές ασφαλίσεις. Αλλά υπήρξε μια δραματική επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο χρησιμοποιείται για να παίξει μεγάλο ρόλο στα σενάρια τρόμου για τον προϋπολογισμό. Ως εκ τούτου, παρά τη γήρανση, το χρέος το 2039 -ένα τέταρτο του αιώνα από τώρα!- προβλέπεται να είναι όχι μεγαλύτερο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, από το χρέος που η Αμερική είχε στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ή εκείνο που η Βρετανία είχε για μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα. Α ναι, και το Γραφείο Προϋπολογισμού αναμένει τώρα τα επιτόκια να παραμείνουν αρκετά χαμηλά, όχι πολύ υψηλότερο από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Αυτό με τη σειρά του αποδυναμώνει -για την ακρίβεια, σχεδόν εκμηδενίζει- τον κίνδυνο ενός φαύλου κύκλου του χρέους, το κόστος εξυπηρέτησης χρέους εξωθεί το χρέος ακόμη υψηλότερα.

Παρ' όλα αυτά, η αύξηση του χρέους δεν είναι καλό. Λοιπόν, τι θα χρειαζόταν για να αποφύγει κανείς τυχόν άνοδο του δείκτη του χρέους; Παραδόξως λίγα. Το Γραφείο του Προϋπολογισμού εκτιμά ότι η σταθεροποίηση του δείκτη του χρέους προς το ΑΕΠ στο σημερινό του επίπεδο θα απαιτήσει περικοπές δαπανών ή / και φορολογικές αυξήσεις επιπέδου 1,2 % του ΑΕΠ, αν ξεκινήσετε τώρα, ή 1,5% του ΑΕΠ, αν περιμένουμε μέχρι το 2020. Πολιτικά αυτό θα είναι δύσκολο δεδομένης της συνολικής αντίθεσης των Ρεπουμπλικανών προς οτιδήποτε ένας πρόεδρος Δημοκρατικός θα μπορούσε να προτείνει, αλλά από οικονομική άποψη δεν θα ήταν μεγάλη υπόθεση και δεν θα απαιτούσε καμία ουσιαστική αλλαγή στα κρίσιμα κοινωνικά προγράμματά μας.

Εν ολίγοις, η βιβλικών διαστάσεων καταστροφή από το χρέος έχει αναβληθεί για αργότερα.

Μισό λεπτό - και με τον κίνδυνο μιας κρίσης εμπιστοσύνης; Έχουν υπάρξει πολλές προειδοποιήσεις ότι μια τέτοια κρίση ήταν επικείμενη, μερικές από αυτές σε συνδυασμό με εκπληκτικά ειλικρινείς ομολογίες απογοήτευσης ότι δεν είχε συμβεί ακόμα. Για παράδειγμα, ο Alan Greenspan προειδοποιούσε για ένα «ελληνικό ανάλογο» και δήλωνε ότι ήταν «λυπηρό» που τα αμερικανικά επιτόκια και ο πληθωρισμός δεν είχαν ακόμη ανέβει στα ύψη.

Αλλά αυτό ήταν περισσότερο από τέσσερα χρόνια πριν και τόσο ο πληθωρισμός όσο και τα επιτόκια παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Ίσως οι Ηνωμένες Πολιτείες, που μεταξύ άλλων δανείζονται στο δικό της νόμισμα και συνεπώς δεν μπορεί να ξεμείνουν από μετρητά, δεν είναι σαν την Ελλάδα παρ' όλα αυτά.

Στην πραγματικότητα, ακόμη και εντός της Ευρώπης η σοβαρότητα της κρίσης του χρέους μειώθηκε γρήγορα με το που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άρχισε να κάνει τη δουλειά της, καθιστώντας σαφές πως θα κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να αποφευχθούν κρίσεις μετρητών σε κράτη που έχουν παραιτηθεί από το δικό τους νόμισμα και έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Γνωρίζατε, αλήθεια, ότι η Ιταλία, η οποία παραμένει βαθιά στο χρέος και υποφέρει πολύ περισσότερο από το βάρος της γήρανσης του πληθυσμού από ό,τι εμείς, μπορεί πλέον να δανείζεται μακροπρόθεσμα με επιτόκιο μόλις 2,78 %; Γνωρίζατε ότι η Γαλλία, η οποία αποτελεί το αντικείμενο συνεχούς αρνητικής ειδησεογραφίας, πληρώνει μόνο 1,57 %;

Άρα, δεν έχουμε κρίση χρέους και ποτέ δεν είχαμε. Γιατί λοιπόν κάθε σημαντικός παράγοντας φαίνεται να σκέφτεται διαφορετικά;

Για να είμαστε δίκαιοι, υπήρξε και κάποια πραγματικά καλή είδηση για τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική προοπτική, κυρίως από την υγειονομική περίθαλψη. Αλλά είναι δύσκολο να ξεφύγει κανείς από την αίσθηση ότι ο πανικός του χρέους φουντώθηκε επειδή εξυπηρετούσε έναν πολιτικό σκοπό - ότι πολλοί προωθούν την έννοια της κρίσης χρέους ως έναν τρόπο για να επιτεθούν κατά της κοινωνικής ασφάλισης και του Medicare. Και έκαναν έτσι στην πορεία τεράστια ζημιά με το να αποσπάσουν την προσοχή της κοινωνίας από τα πραγματικά προβλήματά της - την αποδυνάμωση της ανεργίας, την επιδείνωση των υποδομών και τόσα άλλα, για πολλά χρόνια.

Πηγή