Κίνα και Ρωσία «δοκιμάζουν» την αποφασιστικότητα Μπάιντεν

3/5/2021

Του Gideon Rachman

Ποια σήματα στέλνει η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και πώς συνδέεται με τα μέτωπα Ουκρανίας και Ταϊβάν. Οι επαφές Πεκίνου και Μόσχας, οι τακτικές κινήσεις και τα νέου τύπου ρίσκα στη γεωπολιτική σκακιέρα.

«Η Αμερική επέστρεψε» διακήρυξε ο Joe Biden πριν από λίγες εβδομάδες. Αλλά στο Αφγανιστάν, η Αμερική έφυγε. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε την απόσυρση όλων των υπολοίπων Αμερικάνων στρατιωτών από τη χώρα. Ένας 20ετής πόλεμος θα τελειώσει στη συμβολική ημερομηνία της 11ης Σεπτεμβρίου του 2021.

Ο κόσμος που παρακολουθεί θα αναρωτηθεί εάν δημιουργείται ένα χάσμα μεταξύ της ρητορικής του Λευκού Οίκου για την εκ νέου ενασχόληση των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο, και της πραγματικότητας της συνεχιζόμενης υποχώρησης. Ο Biden επιμένει πως δεν ισχύει αυτό. Υποστηρίζει πως η Αμερική έχει επιτύχει τους αντιτρομοκρατικούς στόχους της στο Αφγανιστάν και τώρα σκοπεύει να «δώσει τις μάχες για τα επόμενα είκοσι χρόνια, όχι για τα προηγούμενα είκοσι».

Αλλά η αντίληψη έχει σημασία. Ο κίνδυνος είναι πως η απόσυρση από το Αφγανιστάν θα θεωρηθεί εκτός Αμερικής ως μια αποτυχία τύπου Βιετνάμ που θα μπορούσε μελλοντικά να οδηγήσει να πέσει η Καμπούλ στα χέρια των Ταλιμπάν, όπως έπεσε η Σαϊγκόν στα χέρια του Βόρειου Βιετνάμ το 1975.

Αντίπαλες δυνάμεις, και συγκεκριμένα η Ρωσία και η Κίνα, θα μπορούσαν τώρα να ενθαρρυνθούν να δοκιμάσουν λίγο περισσότερο την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης Biden. Τα εμφανή σημεία ανάφλεξης είναι η Ουκρανία και η Ταϊβάν. Τις τελευταίες εβδομάδες, το Κρεμλίνο είχε συγκεντρώσει περισσότερους στρατιώτες στα σύνορα με την Ουκρανία από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά το 2014, όταν η Ρωσία άρπαξε την Κριμαία. Την περασμένη εβδομάδα, η Κίνα έστειλε έναν αριθμό ρεκόρ μαχητικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της Ταϊβάν. Και οι δυο χώρες συνδυάζουν την επίδειξη στρατιωτικής δύναμης με την πολεμική ρητορική.

Ο ίδιος ο Biden έχει χρησιμοποιήσει συγκρουσιακή γλώσσα έναντι της Ρωσίας και της Κίνας. Έχει αποκαλέσει τον πρόεδρο της Ρωσίας Vladimir Putin «φονιά» και η κυβέρνησή του έχει χαρακτηρίσει τις ενέργειες της Κίνας στην Σιντζιάνγκ ως γενοκτονία. Οι ΗΠΑ, επίσης, επέβαλλαν πρόσφατα κυρώσεις σε Ρώσους και Κινέζους αξιωματούχους και χαλάρωσαν τους περιορισμούς στους Αμερικάνους αξιωματούχους που πραγματοποιούν συναντήσεις με Ταϊβανέζους εταίρους τους.

Η στρατηγική κατάσταση στην Ασία και στην Ευρώπη είναι παρόμοια από μια βασική πλευρά. Οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει ισχυρή στήριξη τόσο για την Ταϊβάν, όσο και για την Ουκρανία, αλλά καμία χώρα δεν απολαμβάνει ξεκάθαρη αμερικανική εγγύηση ασφάλειας. Οι ΗΠΑ βασίζονται σε μια πολιτική «στρατηγικής αμφισημίας» σε ό,τι αφορά την Ταϊβάν. Η ιδέα είναι η Κίνα να καταλάβει πως υπάρχει μια ισχυρή πιθανότητα πως οι ΗΠΑ θα πολεμήσουν για να υπερασπιστούν την Ταϊβάν, χωρίς να έχει δοθεί κάποια συγκεκριμένη υπόσχεση. Με παρόμοιο τρόπο, οι ΗΠΑ ποτέ δεν είπαν ξεκάθαρα τι θα κάνουν αν η Ρωσία εξαπολύσει ολοκληρωτική εισβολή στην Ουκρανία.

Αν και η Ταϊβάν απέχει χιλιάδες χιλιόμετρα από την Ουκρανία και οι ανταγωνιστές στις δυο χώρες είναι διαφορετικοί, ωστόσο οι δυο αντιπαραθέσεις δίνουν την αίσθηση πως συνδέονται. Ο Ivo Daalder, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, πιστεύει πως «η Μόσχα και το Πεκίνο θα κοιτάξουν προσεκτικά πώς θα αντιδράσουμε στην μια κατάσταση για να δημιουργήσουν το σκηνικό για την άλλη». Ο Daalder υποστηρίζει πως «χρειαζόμαστε μεγαλύτερη στρατηγική σαφήνεια ως προς το τι θα κάνουμε εάν η Ρωσία κινηθεί στρατιωτικά ενάντια στην Ουκρανία, ή η Κίνα ενάντια στην Ταϊβάν».

Υπάρχουν φωνές στις ΗΠΑ που ζητούν η Αμερική να δώσει τώρα ρητή εγγύηση ασφάλειας στην Ταϊβάν και το ΝΑΤΟ να επιταχύνει τη διαδικασία που θα επέτρεπε στην Ουκρανία να ενταχθεί στη συμμαχία. Η ελπίδα είναι πως οι κινήσεις αυτές θα αποτρέψουν τη Μόσχα και το Πεκίνο και θα μειώσουν έτσι τον κίνδυνο να ξεκινήσει από λάθος υπολογισμό ένας πόλεμος.

Το επιχείρημα ενάντια σε αυτές τις αλλαγές πολιτικής είναι πως η Κίνα και η Ρωσία μπορεί να τις ερμηνεύσουν ως απειλητική αλλαγή του status quo –και να νοιώσουν πως αναγκάζονται να απαντήσουν. Οι σύμμαχοι των Αμερικάνων στην Ασία και στην Ευρώπη μπορεί επίσης να νοιώσουν πως οι ξεκάθαρες εγγυήσεις ασφάλειας για την Ταϊβάν και την Ουκρανία είναι υπερβολικά προκλητικές. Η κοινή ανακοίνωση που εξέδωσαν ο Biden και ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Yoshihide Suga, μετά τη συνάντησή τους την περασμένη εβδομάδα, τόνισε τη σημασία της ειρήνης στα Στενά της Ταϊβάν, αλλά παρέμεινε αόριστη ως προς το πώς μπορεί να αντιδράσουν Ουάσινγκτον και Τόκιο στην περίπτωση που ξεσπάσει σύγκρουση.

Προφανώς θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο η κυβέρνηση Biden να απαντήσει σε ταυτόχρονες κρίσεις στην Ταϊβάν και στην Ουκρανία. Ορισμένοι Δυτικοί στρατηγικοί αναλυτές ανησυχούν πως η Μόσχα και το Πεκίνο ίσως συντονίζουν τις ενέργειες τους για να μεγιστοποιήσουν την πίεση στην κυβέρνηση Biden. Παραπέμπουν σε μια αύξηση της συχνότητας των υψηλού επιπέδου συναντήσεων μεταξύ των κυβερνήσεων της Ρωσίας και της Κίνας. Το Πεκίνο και η Μόσχα έχουν επίσης προβεί σε δηλώσεις, μετά από μια πρόσφατη συνάντηση που είχαν οι υπουργοί εξωτερικών τους, που σηματοδότησαν μια εμβάθυνση της στρατηγικής τους σχέσης και μια πιο ανοικτή απόρριψη της παγκόσμιας τάξης στην οποία ηγείται η Δύση.

Οι καταστάσεις στο εσωτερικό της Ρωσίας και της Κίνας μπορεί επίσης να αυξάνουν τους κινδύνους σύγκρουσης. Ο Putin φυλάκισε πρόσφατα τον Alexei Navalny, τον δημοφιλέστερο και πιο επικίνδυνο ηγέτη της αντιπολίτευσης που είχε να αντιμετωπίσει ποτέ. Ο Navalny βρίσκεται σε απεργία πείνας και μπορεί σύντομα να πεθάνει, πυροδοτώντας περαιτέρω διαδηλώσεις. Το Κρεμλίνο γνωρίζει πως η σύγκρουση για την Ουκρανία ενίσχυσε τη δημοφιλία του Putin το 2014. Ένας ακόμα μικρός πόλεμος μπορεί να μοιάζει με δελεαστική επιλογή.

Καθώς το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα ετοιμάζεται για τον εορτασμό των 100 ετών από την ίδρυσή του αργότερα φέτος, ο πρόεδρος Xi Jinping μπορεί να ψάχνει για κάποιον θρίαμβο στην Ταϊβάν. Αμερικανοί αξιωματούχοι πιστεύουν πως ο Xi και οι σύμβουλοί του έχουν πείσει τον εαυτόν τους πως οι ΗΠΑ βρίσκονται σε βαθιά και τελειωτική πτώση. Φοβούνται πως η κινεζική ηγεσία μπορεί να πιστεύει πως οι ΗΠΑ θα κάνει τελικά πίσω αντί να δώσει μάχη για την Ταϊβάν.

Όμως ακόμα και οι πιο σίγουροι και εθνικιστές αξιωματούχοι στο Πεκίνο και στη Μόσχα θα έχουν αντίληψη των κινδύνων μιας μετωπικής σύγκρουσης για την Ταϊβάν και την Ουκρανία. Η πιθανότητα είναι πως η Ρωσία και η Κίνα θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τακτικές της «γκρίζας ζώνης» που πλησιάζουν αλλά δεν φτάνουν ποτέ στον ολοκληρωτικό πόλεμο. Όπως ανακάλυψε η Αμερική στο Αφγανιστάν, είναι πολύ ευκολότερο να ξεκινήσεις έναν πόλεμο παρά να ελέγξεις το αποτέλεσμα του.

Πηγή