Σκληρό μάθημα για Τραμπ στη Μέση Ανατολή

19/9/2019

Της Roula Khalaf

Η στρατηγική του Ιράν απέναντι στην πολιτική «μέγιστης πίεσης» των ΗΠΑ και οι λάθος εκτιμήσεις της Ουάσιγκτον για το αποτέλεσμα. Το βήμα που δεν έπρεπε να κάνει η Τεχεράνη και το μπλεγμένο κουβάρι της Μέσης Ανατολής.

Πλήγωσέ μας και θα πληγώσουμε τους φίλους σου. Αυτή υπήρξε η εμφανής στρατηγική του Ιράν, αφότου οι ΗΠΑ ξεκίνησαν τη «μέγιστη πίεση», σκίζοντας τη συμφωνία του 2015 για τα πυρηνικά και παραλύοντας την οικονομία της χώρας με σκληρές κυρώσεις.

Αδυνατώντας να ανταποδώσει στις ΗΠΑ ή, πιθανότατα, φοβούμενο τις συνέπειες, το Ιράν τιμωρεί τους συμμάχους της Αμερικής στον Κόλπο, με τη Σαουδική Αραβία να είναι ο κύριος στόχος. Ο σκοπός ήταν να δείξει ότι ο πόνος από τις ποινές των ΗΠΑ θα διαμοιραστεί. Αν το Ιράν δεν μπορεί να πουλήσει πετρέλαιο, άλλοι παραγωγοί και η αγορά θα υποφέρουν επίσης.

Αυτή η στρατηγική φάνηκε να λειτουργεί για ένα διάστημα: τάνκερ στον Περσικό δέχτηκαν επιθέσεις, έγινε σαμποτάζ σε αγωγούς πετρελαίου από συμμάχους του Ιράν, με μικρό κόστος για την Τεχεράνη. Τον Ιούνιο ένα σχεδιαζόμενο στρατιωτικό χτύπημα από τις ΗΠΑ, ως απάντηση στην κατάρριψη αμερικανικού drone, ακυρώθηκε από τον Ντ. Τραμπ, έναν πρόεδρο που ενδιαφέρεται περισσότερο να τελειώνει πολέμους παρά να ξεκινά νέους.

Το Σάββατο, πάντως, το εγχειρίδιο του Ιράν σκίστηκε. Σε μια αναίσχυντη επίθεση, μια ομάδα που στηρίζεται από τη χώρα χτύπησε το κόσμημα στο στέμμα της Σαουδικής Αραβίας, το κέντρο επεξεργασίας στην Abqaiq, το οποίο διαχειρίζεται τη μισή από την παραγωγή της, καθώς και ένα πεδίο πετρελαίου. Το αντίκτυπο ήταν καταστροφικό, χτυπώντας το 5% της παγκόσμιας προμήθειας πετρελαίου και οδηγώντας τις τιμές 10% υψηλότερα. Συνδέθηκε από κάποιους με το σοκ από την εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ το 1990.

Το εάν οι επιθέσεις με τα drones εξαπολύθηκαν από την Υεμένη, όπως δήλωσαν οι στηριζόμενοι από την Τεχεράνη Χούτι, ή από το Ιράκ από πολιτοφύλακες συμμάχους του Ιράν, όπως υποστηρίζουν κάποιοι στις ΗΠΑ, ή ακόμα και από ιρανικό έδαφος, μένει να εξακριβωθεί. Το εάν το χτύπημα ήταν περισσότερο καταστροφικό απ’ όσο επιδιωκόταν ή σκόπιμα διαταγμένο από την Τεχεράνη με στόχο το μέγιστο αποτέλεσμα, ίσως να μην το μάθουμε ποτέ. Οποιεσδήποτε όμως και αν είναι οι απαντήσεις, η ευθύνη θα πέσει στο Ιράν. Η πρόκληση ήταν ένα βήμα πέρα από τα εσκαμμένα.

Κι όμως, η κρίση θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί, αν ο Τραμπ δεν μάθαινε για τη Μέση Ανατολή στην πορεία. Η απόσυρση από την πυρηνική συμφωνία, το μόνο διπλωματικό επίτευγμα στην περιοχή για δεκαετίες, υποκινήθηκε από μια λανθασμένη πεποίθηση ότι το ντιλ που έκλεισε ο προκάτοχός του Μπάρακ Ομπάμα είχε βαθιά σφάλματα και ότι μόνο αυτός, ο εξπέρ των ντιλ, θα μπορούσε να έχει καλύτερο αποτέλεσμα.

Η κίνησή του αγνόησε την ικανότητα του καθεστώτος στην Τεχεράνη να απορροφά πιέσεις. Επίσης απέτυχε να κατανοήσει ότι το Ιράν περνά στην επίθεση κάθε φορά που αισθάνεται την ανάγκη να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Η διάθεση ανάληψης ρίσκου είναι μεγαλύτερη από αυτή των γειτόνων του. Και οι σύμμαχοι που μπορεί να χρησιμοποιήσει -από Υεμένη, Ιράκ, Συρία και Λίβανο- προσφέρουν πλεονέκτημα που δεν μπορεί να αντισταθμιστεί από τα κράτη του Κόλπου.

Πράγματι η επίθεση στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις δεν έδειξε μόνο ότι είναι ευάλωτη η πετρελαϊκή υποδομή της Σαουδικής Αραβίας. Υπογράμμισε την καταστροφική αποτυχία της τετραετούς στρατιωτικής καμπάνιας του Ριάντ στην Υεμένη, η οποία στόχευε να συντρίψει τους αντάρτες Χούτι, που μπορεί να κρύβονται πίσω από την τελευταία επίθεση.

Κάποιοι στην αμερικανική διοίκηση, περιλαμβανομένου του πρόσφατα απολυμένου συμβούλου εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον, μπορεί να είχαν κατά νου ένα φινάλε: Η πίεση είτε θα οδηγούσε σε κατάρρευση του ιρανικού καθεστώτος εκ των έσω, είτε σε μια στρατιωτική καμπάνια που θα επιτύγχανε το ίδιο αποτέλεσμα. Αυτή δεν ήταν ποτέ μια ρεαλιστική έκβαση. Επιπλέον, ο Τραμπ δεν ήταν σύμφωνος με το σχέδιο, προτιμώντας να απειλεί με πόλεμο παρά να κάνει έναν. Η εκτίμησή του ήταν ότι το Ιράν θα υποχωρήσει και θα συμφωνήσει σε διαπραγματεύσεις υπό τους δικούς του όρους.

Η αντίδραση του Ιράν ήταν να αποκτήσει όσο περισσότερη βαρύτητα είναι δυνατόν, να αποδείξει ότι δεν θα εκφοβιστεί και να εξασφαλίσει ότι αν επέστρεφε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δεν θα ήταν με τους όρους του Τραμπ. Η προοπτική φαινόταν περισσότερο πιθανή τις τελευταίες εβδομάδες, με τη Γαλλία να ηγείται προσπαθειών να φέρει τα δύο μέρη πίσω στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης.

Είτε προσχεδιασμένα, είτε από ατύχημα, το Ιράν το έχει τώρα παρακάνει. Η επίθεση ήταν τόσο σοβαρή που οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία δεν βιάστηκαν να απαντήσουν. Μια στρατιωτική απάντηση μπορεί να έρθει ανά πάσα στιγμή, αλλά θα εκθέσει επίσης τη Σαουδική Αραβία σε περισσότερες επιθέσεις.

Μια εκτός ελέγχου σύγκρουση στη Μέση Ανατολή δεν είναι αυτό που θέλει ο Τραμπ, καθώς οδεύει προς την καμπάνια επανεκλογής. Καθώς δεν είναι μελετητής της ιστορίας ή άνθρωπος της λεπτομέρειας, ανακαλύπτει με σκληρό τρόπο ότι είναι ευκολότερο να ξεκινήσεις μια κρίση στη Μέση Ανατολή από το να την ελέγξεις, πόσο μάλλον να την τελειώσεις.

Πηγή